Fot. 2. Niemiecki znak zgodności (wzór sprzed 2016 r.) w odmianie dla betonu towarowego
Doświadczenia niemieckie
Wiele wyjaśnić może opis procedur i struktury monitoringu jakości w Niemczech [3, 5, 6], które posiadają wieloletnią tradycję w zakresie obiektywnego wartościowania przydatności towarów przeznaczonych na rynek, w tym materiałów budowlanych pochodzenia mineralnego. Uznano tam, że monitoring jakości opierać się ma na zaangażowaniu:
- laboratorium, zdolnym precyzyjnie określać parametry techniczne poszczególnych właściwości materiału;
- niezależnej instytucji nadzorującej, która sprawdza jakość, opierając się na cyklicznych inspekcjach poprawności dokumentowania produkcji u wytwórcy, sprawności działania jego urządzeń produkcyjnych czy kwalifikacji personelu;
- certyfikacji procedur utrzymania jakości w odniesieniu do konkretnego wyrobu, którą do łańcucha kontrolingu dołączono dopiero pod presją przepisów unijnych na początku lat dwutysięcznych.
Przestrzega się zasady, że nadzór zewnętrzny ma charakter obligatoryjny, certyfikacja zaś jest dobrowolna.
Na długo przed opublikowaniem normy EN 206-1:2000 przez Europejski Komitet Normalizacyjny, w Niemczech powołano do życia niezależne instytucje regionalne, np. Baustoffuberwachungsverein Transportbeton-Mortel e.V - Neustadt, Guteuberwachung Kies, Sand, Splitt und Recycling-Baustoffe e.V. - Bremen czy Guteschutzvereinigung Baustof- fe Saar e.V. - Saarbrucken, którym Urząd Budowlany (Bauamt) powierzył obowiązki egzekwowania gotowości w zakresie utrzymania jakości w obrębie następujących sektorów: KSS - przeróbka i dystrybucja kruszywa do betonu oraz materiałów kamiennych do budowy dróg, zagospodarowanie materiałów rozbiórkowych (recyklingowych) pochodzenia mineralnego - jako surowców wtórnych TB - produkcja betonu towarowego, TM - produkcja suchego betonu i suchych zapraw, M - wyrób gotowych, świeżych zapraw. Działania tych sektorów są oparte głównie na przeglądach dokumentacji zakładowej. Większość jednostek nadzorujących (Uberwachungsstellen) uznawana jest także przez tamtejsze władze budownictwa drogowo-mostowego (odpowiedniki wojewódzkich oddziałów GDDKiA). Opisywane instytucje nadzoru noszą status stowarzyszeń użyteczności publicznej. Każde swoim zasięgiem obejmuje obszar aktywności gospodarczej danego kraju związkowego (landu), często z przyłączeniem stref przyległych. Nie wszystkie stowarzyszenia nadzorujące zajmują się wszystkimi wymienionymi sektorami. Dlatego, oprócz przydziału terytorialnego, zasięg działania jest też podyktowany zakresem specjalizacji branżowej, np. jednostka BAYBUV z Monachium nadzoruje sektor KSS, RB, TB, TM + M, a jednostka BUV-Mitte z Neustadt - tylko beton towarowy i zaprawy.
Procedura nadzoru określona jest ściśle przepisami i zatwierdzonymi instrukcjami. W przypadku betonu towarowego dokumentem odniesienia są normy DIN EN 206 oraz DIN 1045-2 (traktowana tu jako niemieckie „doregulowanie” normy europejskiej), ewentualnie inne jej części, a także „Wytyczne Niemieckiej Komisji ds. Żelbetu” (DSfStb), zwłaszcza gdy chodzi np. o beton z dodatkiem kruszywa z odzysku, beton z wydłużonym czasem urabialności oraz o zabudowę betonu zawierającego składnik niebezpieczny dla wody. Także bardziej rygorystycznie traktowany jest beton przeznaczony dla budownictwa komunikacyjnego; wtedy dodatkowo bierze się pod uwagę „Wytyczne dla instytucji kontrolujących materiały i ich zestawienia dla potrzeb budownictwa drogowego” (RAP Stra), opracowane przez Ośrodek Badawczy Drogownictwa i Komunikacji (FGSV), będący odpowiednikiem polskiego Instytutu Badawczego Dróg i Mostów. Jeżeli nadzór przebiega pomyślnie dla wytwórni betonu towarowego, to producent zobowiązany jest sygnować dokumenty towarzyszące obrotowi rynkowemu znakiem zgodności (fot. 2).
Oferta dla producentów materiałów budowlanych z rodowodem mineralnym obejmuje:
- wdrożenie i kontynuację nadzoru, ewentualnie certyfikacji procedur utrzymania jakości na etapie produkcji, w zakresie regulowanym i zaakceptowanym przez Niemiecki Instytut Techniki Budowlanej (DIBt);
- dodatkowy nadzór zewnętrzny (obcy) w oparciu o rekomendację jednostki nadzorującej - na zasadach dobrowolności;
- wdrożenie systemu zarządzania jakością wg DIN EN-ISO 9001 wraz z certyfikacją;
- doradztwo w zakresie nadzorowania produkcji;
- propozycje szkoleń i dokształcania, szczególnie na temat nowości w przepisach.
Poszczególne stowarzyszenia, monitorujące jakość u producenta, traktują go jako swojego członka.
Wszystkie jednostki regionalne (jest ich dziesięć) są członkami Federalnego Zjednoczenia Nadzoru (Bundes Uber- wachungsverein BUV), które jako centrala troszczy się o:
- utrzymanie jednolitości wypracowanych reguł nadzoru zewnętrznego, łącznie z certyfikacją;
- przestrzeganie przepisów dotyczących nadzoru zewnętrznego i certyfikacji przez członków, czyli stowarzyszenia regionalne, a także interpretację tych przepisów (z prawem wyłączności w obrębie RFN);
- wprowadzanie w życie znaków zgodności wraz z ich ochroną przed nadużyciem;
- reprezentację interesów sektorów, tj. KSS, RB, TB, TM i M, w zakresie problematyki nadzoru i certyfikacji - wobec władz państwowych, władz krajów związkowych i samorządowych.
Zewnętrznym monitoringiem zgodności, realizowanym przez regionalne placówki nadzoru zjednoczone w organizacji BUV, objętych jest obecnie ok. 2750 zakładów, czyli wszystkie w Niemczech, które produkują materiały budowlane pochodzenia mineralnego w zakresie ww. sektorów.
Czytaj także: Certyfikacja betonu towarowego. Co powinien o niej wiedzieć inżynier?
